Hóa học 12 Bài 4: Luyện tập Este và Chất béo

Kiến thức về Este, chất béo là một trong những nội dung quan trọng của môn Hóa, cũng là phần được nhắc đến rất nhiều trong các kì thi THPT Quốc gia. Tài liệu Luyện tập Este và Chất béo môn Hóa 12 dưới đây sẽ giúp các em hệ thống hóa lại kiến thức cơ bản với các câu hỏi đa dạng khác nhau, đồng thời ôn tập củng cố các dạng bài tập liên quan, chuẩn bị kiến thức thật tốt cho các kì thi sắp tới.

Hóa học 12 Bài 4: Luyện tập Este và Chất béo

1. Tóm tắt lý thuyết

1.1. Este

Khái niệm: Khi thay thế nhóm OH của nhóm cacboxyl trong phân tử axit cacboxylic bằng nhóm OR ta thu được hợp chất este.(R là gốc hidrocacbon).

Công thức: Este no,đơn chức, mạch hở: CnH2nO2 \((n\geq 2)\)

Vd: CH3COOCH3 : Metyl axetat

- Tính chất hóa học

  • Thủy phân trong môi trường H+(tác dụng với nước)
  • Thủy phân trong môi trường OH-
  • Phản ứng cháy 

1.2. Lipit

- Khái niệm: Là trieste của axit béo có mạch cacbon dài với glixerol

- Công thức

Công thức của lipit

vd: (C17H35COO)3C3H5 :Tristearin

- Tính chất hóa học

  • Thủy phân trong môi trường H+ (tác dụng với nước)
  • Thủy phân trong môi trường OH-​
  • Phản ứng hidro hóa chất béo lỏng

2. Bài tập minh họa

2.1. Dạng 1: Bài tập về hiệu suất phản ứng este hóa

Bài 1: Thực hiện phản ứng este hóa m gam CH3COOH bằng 1 lượng vừa đủ C2H5OH thu được 0,02 mol este. Hiệu suất phản ứng H = 60%. Giá trị của m?

Hướng dẫn giải

CH3COOH + C2H5OH ⇌ CH3COOC2H5 + H2O

Theo lí thuyết: khối lượng CH3COOH cần dùng là: 60.0,02 = 1,2 g

Hiệu suất H = 60% ⇒ Thực tế khối lượng axit đã dùng: m = 1,2 : 60% = 2 g

Bài 2: Hỗn hợp X gồm axit HCOOH và CH3COOH (tỉ lệ mol 1:1). Lấy 5,3 gam hỗn hợp X tác với 5,75 gam CH3CH2OH (có xúc tác H2SO4 đặc) thu được m gam hỗn hợp este (hiệu suất của các phản ứng este hóa đều bằng 80%). Giá trị của m là:

A. 10,12

B. 16,20

C. 6,48

D. 8,10

Hướng dẫn giải

nHCOOH = nCH3COOH = 0,05 mol

nC2H5OH = 0,125mol ⇒ Ancol dư

Vậy hỗn hợp este gồm:

nHCOOC2H5 = nCH3COOC2H5 = 0,05.80% = 0,04 mol

⇒ m = 0,04.( 74 + 88) = 6,48 gam

2.2. Dạng 2: Xác định chỉ số xà phòng hóa của chất béo

Bài 1: Để trung hòa lượng axit béo tự do có trong 14gam một mẩu chất béo cần 15ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số axit của mẩu chất béo trên là:

A. 6,0     

B. 7,2

C. 4,8     

D. 5,5

Hướng dẫn giải

Theo định nghĩa: chỉ số axit của chất béo là số miligam KOH cần dùng để trung hòa hết các axit béo tự do có trong 1 gam chất béo.

Ta có: mKOH = 0,015 . 0,1 . 56000 = 84 (mg)

⇒ Chỉ số axit là: 84/14 = 6

Bài 2: Hãy tính khối lượng NaOH cần dùng để trung hòa axit tự do có trong 5 gam chất béo với chỉ số axit bằng 7?

Hướng dẫn giải

Theo định nghĩa, chỉ số axit của chất béo bằng 7 nghĩa là muốn trung hòa lượng axit béo tự do trong 1 gam chất béo phải dùng 7 mg KOH.

Vậy muốn trung hòa axit béo tự do trong 5 gam chất béo có chỉ số 7 thì phải dùng 5 .7 = 35 mg KOH, hay 0,035 : 56 mol KOH

⇒ nNaOH = nOH- = 0,035: 56 mol

⇒ mNaOH = (0,035/56) .40 = 25 mg = 0,025 g/5g chất béo

2.3. Dạng 3: Bài tập tính khối lượng xà phòng

Bài 1: Xà phòng hoá hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là:

A. 17,80 gam     

B. 18,24 gam

C. 16,68 gam     

D. 18,38 gam

Hướng dẫn giải

mchất béo: 17,24 (g)

Cần 0,06 mol NaOH

Chất béo + 3NaOH → muối + C3H5(OH)3

                     0,06                        0,02

mchất béo + mNaOH = mmuối + mglixêrol

⇒ mxà phòng = 17,24 + 0,06.40 - 0,02.92 = 17,8 gam

⇒ Chọn A

Bài 2: Xà phòng hoá hoàn toàn 89 gam chất béo X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2 gam glixerol và m gam xà phòng. Giá trị của m là?

A. 91,8

B. 83,8

C. 79,8

D. 98,2

Hướng dẫn giải

Chất béo + 3NaOH → muối + C3H5(OH)3

nNaOH = 3nglixerol = 0,3mol

Bảo toàn khối lượng: m = 89 + 0,3 . 40 - 9,2 = 91,8g.

⇒ Chọn A

2.4. Dạng 4: bài tập phản ứng thủy phân lipit 

Bài 1: Khi xà phòng hóa tristearin ta thu được sản phẩm là:

A. C15H31COONa và etanol.

B. C17H35COOH và glixerol.

C. C15H31COOH và glixerol.

D. C17H35COONa và glixerol.

Hướng dẫn giải

Đáp án D

PTHH: (C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5(OH)3

⇒ sản phẩm thu được là: C17H35COONa và glixerol.

Bài 2: Cần bao nhiêu kg chất béo chứa 89% khối lượng tristearin (còn 11% tạp chất trơ bị loại bỏ trong quá trình nấu xà phòng) để sản xuất được 1 tấn xà phòng chứa 72% khối lượng natri stearate?

Hướng dẫn giải

Trong 1 tấn xà phòng có72% khối lượng natri stearate.

⇒ mC17H35COONa = 720kg

(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5(OH)3

890                                                         912

X                                                             720

→ x = (890.720) : 912 = 702,63 kg

Khối lượng chất béo là : (702,63.100) : 89 = 789,47 kg 

3. Luyện tập

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Để thủy phân hoàn toàn m gam este đơn chức X cần dùng vừa hết 200ml dung dịch NaOH 0,25M, sau phản ứng thu được 2,3 gam ancol và 3,4 gam muối. Công thức của X là?

Câu 2: Cho 13,2 g este đơn chức no Z tác dụng hết với 150 ml dung dịch NaOH 1M thu được 12,3 g muối. Xác định Z?

Câu 3: Đun 6 gam CH3COOH với 9,2 gam C2H5OH (có H2SO4 đặc làm xúc tác) đến khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng được 6,6 gam este. Hiệu suất phản ứng este hóa là?

Câu 4: Đun nóng 20g một loại chất béo trung tính với dung dịch chứa 0,25 mol NaOH, để trung hòa NaOH dư cần 0,18 mol HCl. Khối lượng xà phòng 72% sinh ra từ 1 tấn chất béo trên là?

Câu 5: Cho hỗn hợp X gồm 2 este có công thức phân tử C4H8O2 và C3H6O2 tác dụng với NaOH dư thu được 6,14 gam hỗn hợp hai muối và 3,68 gam rượu Y duy nhất có tỉ khối hơi so với oxi là 1,4375. Khối lượng mỗi este trong X lần lượt là?

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Este X mạch hở có công thức phân tử C5H8O2, được tạo bởi một axit Y và một ancol Z. Vậy Y không thể là:

A. C3H5COOH

B. CH3COOH

C. HCOOH

D. C2H5COOH

Câu 2: Khử este no, đơn chức E bằng LiAlH4 thu đc 1 ancol duy nhất G. đốt cháy mg G cần 2,4 mg O2. Đốt cháy mg E thu được tổng CO2 và H2O là 52,08g. CHo toàn bộ CO2, H2O này vào 500ml dd Ba(OH)2 1M thu được bao nhiêu gam kết tủa?

A. 25,61     

B. 31,52     

C. 35,46     

D. 39,4

Câu 3: Tetrapeptit mạch hở Y đều được tạo nên từ một aminoaxit X (no, mạch hở, trong phân tử chứa một nhóm –NH2 và một nhóm –COOH). Đốt cháy hoàn toàn 0,01 mol Y, thu được tổng khối lượng CO2 và H2O bằng 4,78 gam. X là:

A. Glixin    

B. Alanin

C. Valin    

D. Lysin

Câu 4: Xà phòng hóa hoàn toàn trieste X bằng dd NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4g muối của một axit no. Axit đó là:

A. Stearic     

B. Oleic

C. Panmitic     

D. Linoleic

Câu 5: Chỉ số iot của triolein có giá trị bằng bao nhiêu?

A. 26,0

B. 86,2

C. 82,3

D. 102,0

3.3. Trắc nghiệm Online

Các em hãy luyện tập bài trắc nghiệm Luyện tập Este và Chất béo Hóa học 12 sau để nắm rõ thêm kiến thức bài học.

Trắc Nghiệm

4. Kết luận

Thông qua bài học các em:

  • Hệ thống được toàn bộ kiến thức chương Este – Lipit
  • Nắm vững phương pháp giải các dạng bài tập từ dễ đến khó
  • Có nền tảng kiến thức vững chắc đề học tập các chương tiếp theo của bộ môn Hóa học 12
Ngày:02/07/2020 Chia sẻ bởi:ngan

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM