Soạn bài Thực hành về nghĩa của từ trong sử dụng Ngữ văn 11 tóm tắt

Xác định nghĩa của từ "lá" và phương thức chuyển nghĩa của nó:

a. Trong câu thơ lá vàng trước gió khẽ đưa vèo, từ lá được dùng theo nghĩa gốc. 

b. Trong tiếng Việt, từ lá còn được dùng theo nhiều nghĩa khác nhau:

- lá gan, lá phổi, lá lách,... từ lá được dùng với các từ chỉ bộ phận cơ thể người.

- lá thư, lá đơn, lá thiếp, lá phiếu, lá bài,... từ lá được dùng với các từ chỉ vật bằng giấy.

- lá cờ, lá buồm,... từ lá dùng để chỉ các vật bằng vải.

=> Trong các trường hợp trên, từ lá tuy được dùng với các trường nghĩa khác nhau, nhưng vẫn có điểm chung: Khi dùng với các nghĩa đó, từ lá gọi tên các sự vật khác nhau, nhưng các vật đó có điểm tương đồng: đều là các vật có hình dáng mỏng, dẹt, có bề mặt như cái lá cây.

- Các từ có nghĩa gốc chỉ bộ phận cơ thể người, có thể chuyển nghĩa để chỉ cả con người:

+ Óc: Quả là một bộ óc siêu việt.

+ Chân: Tôi đã dành được một chân vào công ty truyền thông của tỉnh.

+ Miệng: Cái miệng nhiều lời, vô duyên này luôn khiến người khác khó chịu.

Đặt câu phù hợp với từ đã cho:

- Chua chát => nghe hoàn cảnh mới thấy chua chát làm sao.

- Đắng cay => cuộc đời nó nhiều đắng cay quá.

- Mặn => Thời tuổi trẻ lam lũ, vất vả đã đúc tạc nên tính cách mặn mòi, mạnh mẽ của anh ấy.

- Trong hai câu thơ trên có sử dụng từ "cậy" và từ này hoàn toàn đồng nghĩa với từ "nhờ".

- Từ đồng nghĩa với từ chịu là từ nhận, nghe... nhưng cần lưu ý:

+ Từ chịu thuận theo người khác theo một lẽ nào đó mà mình không thể không từ chối được.

+ Từ nhận là sự tiếp nhận đồng ý một cách bình thường.

+ Nghe: đồng ý, chấp nhận của kẻ dưới đối với người trên.

a. Trong câu văn này chọn từ "canh cánh" là vì: từ này khắc họa tâm trạng triền miên của Bác. Khi kết hợp với từ canh cánh thì cụm từ làm chủ ngữ “Nhật kí trong tù” được chuyển nghĩa.

-> Câu hoàn chỉnh: "Nhật kí trong tù canh cánh một tấm lòng nhớ nước".

b. Trong các từ đã cho, chỉ có thể dùng từ dính dấp hoặc liên can vào trong trường hợp này.

-> Câu hoàn chỉnh: "Anh ấy không liên can gì đến việc này".

c. Trong trường hợp này cần dùng từ bạn. các từ bầu bạn, bạn hữu, bạn bè đều có nghĩa chung là bạn, nhưng khác nhau ở chỗ:

- Bầu bạn: mang nghĩa khái quát, chỉ tập thể nhiều người.

- Bạn hữu: mang nghĩa cụ thể, gần gũi nên không phù hợp để nói về quan hệ quốc tế.

- Bạn bè: vừa có nét khái quát vừa có sắc thái thân mật, suồng sã nên không phù hợp.

-> Câu hoàn chỉnh: "Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước trên thế giới".