Soạn bài Thực hành về thành ngữ, điển cố Ngữ văn 11 siêu ngắn

- Phân tích thành ngữ được sử dụng trong đoạn thơ của Trần Tế Xương:

+ “Một duyên hai nợ”.

+ “Năm nắng mười mưa”.

=> Các thành ngữ ngắn gọn, cô đọng, cấu tạo ổn định, đồng thời qua hình ảnh cụ thể, sinh động thể hiện nội dung khái quát và có tính biểu cảm hơn từ ngữ thông thường.

- Phân tích giá trị nghệ thuật của những thành ngữ được in đậm:

+ “Đầu trâu mặt ngựa”: biểu hiện được tính chất hung bạo, thú vật.

+ “Cá chậu chim lồng”: biểu hiện được cảnh sống tù túng, chật hẹp.

+ “Đội trời đạp đất”: biểu hiện được lối sống và hành động tự do, ngang tàng, không chịu sự bó buộc.

- Khái niệm điển cố trong bài "Khóc Dương Khuê" có chú thích, nó được hiểu đơn giản là: những sự việc trước đây hay câu chữ trong sách đời trước được dẫn ra và sử dụng để diễn tả về những điều tương tự.

Phân tích tính hàm súc, thâm thúy của những điển cố trong đoạn thơ "Truyện Kiều" của Nguyễn Du:

- Ba thu: điển cố này lấy ý từ câu thơ trong Kinh Thi. Khi chàng Kim Trọng đã tương tư Thúy Kiều.

- Chín chữ: Kinh Thi kể chín chữ nói về công ơn của cha mẹ đối với con cái: sinh, cúc, phủ, súc, trưởng, dục, cố, phục, phúc. Thúy Kiều nghĩ đến công lao của cha mẹ đối với mình.

- Liễu Chương Đài: Gợi chuyện xa xưa của người đi làm quan ở xa, viết thư về thăm vợ con với câu: Cây liễu ở Chương Đài xưa xanh xanh - Nay có còn không - Hay là tay khác đã vịn bẻ mất rồi?

- Mắt xanh: Chuyện xưa kể rằng Nguyễn Tịch đời Tấn quý ai ưa thì tiếp bằng mắt xanh (lòng đen của mắt), không ưa ai thì mắt trắng (lòng trắng).

- Nhận xét sự khác biệt trong hai câu văn sau và thay thế lại một từ khác:

a. Có thể thay thế bằng cụm từ: bắt nạt người mới.

b. Có thể thay thế bằng cụm từ: qua loa.

⇒ Nếu thay thế bằng những từ ngữ tương đương thông thường thì mới chỉ đảm bảo được phần nghĩa cơ bản mà không đảm bảo được hình tượng, sắc thái biểu cảm.

Đặt câu với những thành ngữ đã cho:

- Đúng là phú quý sinh lễ nghĩa!

- Cô đúng là đi guốc trong bụng cháu.

- Sao nói mãi mà mày không sửa thế, đúng là nước đổ đầu vịt!

- Thôi bác ạ, nhịn một tí, dĩ hòa vi quý mà!

- Mày đừng có mà con nhà lính, tính nhà quan .

- Này, đừng có thấy người sang bắt quàng làm họ.

Đặt câu với những điển cố đã cho:

- Anh Ba nợ như chúa Chổm.

- Kiên định lên, anh định làm kẻ đẽo cày giữa đường hay sao?

- Tránh xa gã sở khanh ấy ra nhé!

- Với sức trai Phù Đổng, chúng tôi đang cố gắng kiến thiết lại con đường.