Lịch sử 9 Bài 21: Việt Nam trong những năm 1939 - 1945

a. Thế giới

- Tháng 9 - 1939, Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Phát xít Đức tấn công Pháp, Pháp thua cuộc.

b. Đông Dương

- Quân phiệt Nhật tấn công Trung Quốc và tiến sát tới biên giới Việt - Trung.

→ Pháp đứng trước 2 nguy cơ: một là ngọn lửa cách mạng giải phóng của nhân dân Đông Dương bùng cháy, hai là bị Nhật hất cẳng.

- Pháp câu kết với Nhật cùng bóc lột nhân dân Việt Nam, khiến cho nhân dân thêm khổ cực, điêu đứng.

Câu 1: Tình hình Việt Nam trong Chiến tranh thế giới thứ hai có điểm gì đáng chú ý?

Gợi ý trả lời:

- Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, tình hình thế giới có nhiều thay đổi phức tạp. Nhật đánh vào Đông Dương với âm mưu hất cẳng Pháp để độc chiếm Đông Dương. Pháp tuy có sự suy yếu rõ rệt nhưng vẫn dùng mọi thủ đoạn ra sức bóc lột chèn ép nhân dân ta. Chúng tăng các khoản thuế rượu, thuế muối và thuốc phiện từ năm 1939 đến 1945 lên gấp 3 lần.

- Trong khi đó Nhật dùng thủ đoạn tàn ác là thu mua lương thực với giá rẻ mạt, cưỡng ép. Điều này, khiến cho khan hiếm thóc gạo và hơn 2 triệu đồng bào ta chết đói.

- Như vậy,trong  chiến tranh thế giới thứ hai nhân dân ta phải sống trong cảnh một cổ đôi tròng,bị chèn ép đến tận cùng vô cùng điêu đứng.

Câu 2: Hai cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam kỳ và binh biến Đô Lương đã diến ra như thế nào? 

Gợi ý trả lời:

a. Khởi nghĩa Bắc Sơn

- Nguyên nhân: 23/9/1940: Nhật đánh Lạng Sơn , Pháp thua , chạy qua châu Bắc Sơn.Nhân  dân Bắc sơn dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ  địa phương  đã nổi dậy , ngày 27-9-1940 thành lập chính quyền cách mạng

- Diễn biến:

• Ngày 27/9/1940: Nhân dân Bắc Sơn dứơi sự lãnh đạo của Đảng bộ địa phương đã tước khí giới của quân Pháp.
• Quân khởi nghĩa tiến đánh Mỏ Nhài , Bình Gia  giải tán chính quyền phản động , tổ chức bảo vệ an ninh , trật tự trong vùng , tiếp đó quân khởi nghĩa chiếm đánh Vũ Lăng .
• Nhật – Pháp thỏa hiệp, Pháp tập trung lực lượng đàn áp nhân dân Bắc Sơn rất dã man (dồn dân, bắt giết cán bộ, đốt phá nhà cửa).

Thất bại do khởi nghĩa xuất hiện tại địa phương nên Pháp có điều kiện tập trung đàn áp – Tuy thất bại , khởi nghĩa Bắc Sơn  đã duy trì một phần lực lượng   đó là đội du kích Bắc Sơn , trở thành lực lượng vũ  trang  nòng cốt của Đảng

b. Khởi nghĩa Nam Kỳ (23- 11- 1940)

- Nguyên nhân:

• Binh lính người Việt Nam trong quân đội Pháp  bất mãn vì bị Pháp  điều đi biên giới Lào- Cam pu chia để chống Thái Lan .
• Phong trào phản kháng của binh lính  lan rộng  , nhân dân cũng sẵn sàng nổi dậy
• Tình thế rất cấp bách, Đảng  bộ Nam Kỳ quyết định khởi nghĩa tuy chưa có sự chuẩn y của Trung ương .

- Diễn biến:

• Trước ngày khởi nghĩa kế hoạch bị lộ , thực dân Pháp  tước vũ khí của binh lính người Việt , ra lệnh giới nghiêm và bủa lưới  vây bắt các chiến sĩ cách mạng
• Đêm 22 rạng 23/11/1940 , khởi nghĩa vẫn bùng nổ khắp các tỉnh Nam Kỳ. Nhiều nơi lập được chính quyền cách mạng ( Mỹ Tho, Vĩnh Long, Gia Định ), lần đầu xuất hiện cờ đỏ sao vàng.
• Pháp tập trung lực lượng, đàn áp dã man: ném bom , bắn phá nhiều làng mạc, đốt nhà , cứơp của , tàn sát nhân dân, xử bắn nhiều Đảng viên: Nguyễn Văn Cừ , Nguyễn Thị Minh Khai….

- Kết quả: Pháp dìm nhân dân ta trong biển máu. Đảng bị tổn thất nặng , một  số cán bộ và nghĩa quân rút vào rừng chờ cơ hội hoạt động trở lại .

c. Binh biến Đô Lương (13- 1 -1941)

- Nguyên nhân:

• Do phong trào cách mạng dưới sự lãnh đạo  của Đảng đang ngày một lên cao, đã có tác động đến tinh thần giác ngộ  của binh lính người Việt Nam trong quân đội Pháp
• Binh lính ngừơi Việt ở Nghệ An bất bình về việc họ bị Pháp điều sang biên giới Lào – Thái Lan làm bia đỡ đạn.

- Diễn biến:

• 13-1-1941: Đội Cung chỉ huy  binh lính ở  đồn Chợ Rạng , đến tối  chiếm đồn Đô Lương  rồi kéo về Vinh nhưng bị Pháp đánh bại.
• Đội cung và 10 ngừơi bị xử tử.Nhiều người  khác bị tù đày
• Đây là hành động tự phát của binh lính , không có quần chúng tham gia.

- Nguyên nhân thất bại:

• Nổ ra chưa đúng thời cơ, Pháp còn tương đối mạnh.
• Lực lượng cách mạng còn hạn chế về số lượng. 

Câu 3: Hãy nêu nguyên nhân bùng nổ và ý nghĩa hai cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kì và binh biến Đô Lương?

Gợi ý trả lời:

- Nguyên nhân chung của hai cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kỳ và binh biến Đô Lương

• Dưới ách áp bức bóc lột của quân xâm lược nhân dân ta chịu cảnh lầm than, cực khổ. Mâu thuẫn dân tộc, mâu thuẫn xã hội gay gắt. Tuy nhiên, mâu thuẫn dân tộc lên đến đỉnh điểm. Chỉ cần có thời cơ nhân dân ta sẵn sàng nổi dậy khởi nghĩa.

- Nguyên nhân cụ thể

a. Khởi nghĩa Bắc Sơn (27 – 9 – 1940)

Nguyên nhân:23/9/1940: Nhật đánh Lạng Sơn, Pháp thua, chạy qua châu Bắc Sơn.Nhân  dân Bắc sơn dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ  địa phương  đã nổi dậy, ngày 27-9-1940 thành lập chính quyền cách mạng

b. Khởi nghĩa Nam Kỳ (23 - 11- 1940)

- Binh lính người Việt Nam trong quân đội Pháp  bất mãn vì bị Pháp  điều đi biên giới Lào- Cam pu chia để chống Thái Lan .

- Phong trào  phản kháng của binh lính  lan rộng  , nhân dân cũng sẵn sàng nổi dậy

- Tình thế rất cấp bách, Đảng  bộ Nam Kỳ quyết định khởi nghĩa tuy chưa có sự chuẩn y của Trung ương .

c. Binh biến Đô Lương (23 - 11 - 1940) 

- Do phong trào cách mạng dưới sự lãnh đạo  của Đảng đang ngày một lên cao, đã có tác động đến tinh thần giác ngộ  của binh lính người Việt Nam trong quân đội Pháp

- Binh lính ngừơi Việt ở Nghệ An bất bình về việc họ bị Pháp điều sang biên giới Lào – Thái Lan làm bia đỡ đạn.

Qua bài học các em cần nắm được các nội dung sau:

• Tinh thần yêu nước của nhân dân và để lại bài học bổ ích về khởi nghĩa vũ trang, xây dựng lực lượng  vũ trang và chiến tranh du kích.
• Các cuộc khởi nghĩa đó là: những tiếng súng báo hiệu cho cuộc khởi nghĩa toàn quốc”
• Bài học vể khởi nghĩa giành chính quyền phải được chuẩn bị chu đáo và đúng thời cơ.
• Bài học về khởi nghĩa vũ trang, về xây dựng lực lượng vũ trang và chiến tranh du kích, trực tiếp chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám.