Nghĩa của câu Ngữ văn 12

- Thành phần nghĩa đề cập đến một hoặc vài sự việc, gọi  là nghĩa sự việc.

- Thành phần nghĩa bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói(viết) đối với sự việc đó.

- Hai thành phần nghĩa này luôn hòa quyện nhau. Kể cả khi không có từ ngữ tình thái thì nghĩa tình thái vẫn tồn tại trong câu. Có cả trường hợp đặc biệt: câu duy nhất chỉ có nghĩa tình thái.(Chỉ cấu tạo duy nhất bằng từ ngữ cảm thán)

Ví dụ:   Chà chà! => Biểu lộ sự ngạc nhiên thán phục.

  Ôi ! => biểu thị sự xúc động.

- Nghĩa sự việc là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập đến. Sự việc trong hiện thực khác quan rất đa dạng, do đó câu cũng đề cập đến những nghĩa sự việc khác nhau.

- Một số biểu hiện của nghĩa sự việc:

+ Biểu hiện hành động.

+ Biểu hiện trạng thái, tính chất, đặc điểm.

+ Biểu hiện quá trình.

+ Biểu hiện tư thế.

+ Biểu hiện sự tồn tại.

+ Biểu hiện quan hệ.

- Nghĩa sự việc của câu được thể hiện nhờ những thành phần ngữ pháp như: Chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.

- Một câu có thể biểu hiện một hoặc vài sự việc.

- Nghĩa sự việc: thường là các từ ngữ đóng vai trò chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác

Câu 1. Hãy phân tích sự việc tỏng từng câu thơ ở bài thơ sau:

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

Sóng biếc theo làn hơi gợn tí

Lá vàng trước gió khẽ đua vèo

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo

Tạm gối buông cần lâu chẳng được

Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

(Nguyễn Khuyến, Câu cá mùa thu)

Gợi ý làm bài:

- Câu đầu tiên : trạng thái ao thu lạnh lẽo và đặc điểm nước trong veo.

- Câu thứ hai: Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

- Câu thứ ba: Sóng biếc theo làn hoi gợn tí.

- Câu thứ tư: Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.

- Câu thứ năm: trạng thái tầng mây lơ limgvầ đặc điểm trời xanh ngắt.

- Câu thứ sáu : đặc điểm ngõ trúc quanh co và trạng thái khách vắng teo.

- Câu thứ bảy : tư thế tựa gối buông cần và trạng thái lâu chẳng được.

- Câu thứ tám: Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Câu 2. So sánh ba câu văn sau và cho biết nghĩa sự việc và nghĩa tình thái ở mỗi câu :

a) Năm nay tôi 19 tuổi.

b) Năm nay tôi mới 19 tuổi.

c) Năm nay tôi đã 19 tuổi.

Gợi ý làm bài:

Ta thấy ba câu trên đều nói đến “Năm nay tôi 19 tuổi”.

- Ở câu a: thái độ trung hoà, khách quan đối với sự việc.

- Ở câu b: đánh giá 19 tuổi là còn ít, còn trẻ (từ mới).

- Ở câu c: đánh giá 19 tuổi là nhiều, là đã trưởng thành, đã là người lớn {từ đã).

Câu 3. Câu văn sau đây thể hiện thái độ, sự đánh giá như thế nào của người nói đối với sự việc được đề cập đến trong câu ?

Quả nhiên họ nôi có sai đâu!

(Nam Cao, Chí Phèo)

A - Bác bỏ ý kiến của người khác cho rằng họ nói sai

B - Khẳng định sự việc họ nói không sai

C - Nhấn mạnh sự việc họ nói không sai

D - Qua thực tế, khẳng định sự việc họ nói không sai và bác bỏ ý kiến cho rằng họ nói sai

Gợi ý làm bài:

Phương án D là đúng nhất. 

Qua bài học này các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Khái niệm nghĩa sự việc, những nội dung sự việc và hình thức biểu hiện thông thường trong câu.

- Nhận biết và phân tích nghĩa sự việc trong câu.

- Tạo câu thể hiện nghĩa sự việc.

- Phát hiện và sữa lỗi về nội dung ý nghĩa của câu.