Soạn bài Số từ và lượng từ Ngữ văn 6 đầy đủ

Phân tích các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ khác trong các câu văn dưới đây:

a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”...

(Sơn Tinh, Thủy Tinh)

b. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. 

(Thánh Gióng)

a. Các từ in nghiêng trong câu bổ nghĩa cho các từ sau:

- Hai bổ nghĩa cho chàng. Nó đứng trước từ chàng và bổ nghĩa về mặt số lượng.

- Một trăm đứng trước cụm từ ván cơm nép và bổ nghĩa cho cụm từ này về mặt số lượng.

- Một trăm đứng trước cụm từ nệp bánh chưng và bổ nghĩa cho cụm từ này về mặt số lượng.

- Chín đứng trước từ ngà và bổ nghĩa cho từ này về mặt số lượng.

- Chín đứng trước từ cựa và bổ nghĩa cho từ này về mặt số lượng.

- Một đứng trước từ đôi và bổ nghĩa cho từ này về mặt số lượng.

b. Từ sáu đứng sau từ thứ và từ bổ nghĩa cho từ này về mặt thứ tự.

Nhận xét từ "đôi" trong câu văn sau: Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”...

- Từ "đôi" trong câu văn trên không phải là số từ vì nó là danh từ chỉ đơn vị và đứng sau số từ, số từ bổ nghĩa cho từ đôi.

- Từ "đôi" không không mang đặc điểm của số từ.

- Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ "đôi", ví dụ: tá, cặp, chục,...

- Lấy ví dụ về cụm danh từ có các từ tá, cặp, chục:

+ Một tá bút chì.

+ Một cặp bánh giày.

+ Một chục trứng gà.

Phân tích nghĩa của những từ in đậm trong đoạn văn sau có gì giống và khác nghĩa của số từ:

[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.

(Thạch Sanh)

- Giống nhau: cùng đứng trước danh từ.

- Khác nhau:

+ Số từ: chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.

+ Lượng từ: chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.

- Xếp các từ in đậm vào mô hình cụm danh từ:

+ Phần phụ trước lần lượt là: các, những, mấy vạn.

+ Phần trung tâm lần lượt là: hoàng tử, kẻ, tướng lĩnh, quân sĩ.

+ Phần phụ sau lần lượt là: thua trận.

- Tìm thêm một số lượng từ khác như sau:

+ Lượng từ chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, tất thảy…

+ Lượng từ chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: các, những, mọi, mỗi, từng…

Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy:

Không ngủ được

Một canh… hai canh… lại ba canh (a),

Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành;

Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,

Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.

                                                       (Hồ Chí Minh)

- Chú thích: (a) canh: đơn vị cổ đo thời gian, mỗi canh bằng 1/5 độ dài của đêm.

- Số từ chỉ số lượng: một canh, hai canh, ba canh, năm cánh.

- Số từ chỉ thứ tự: canh bốn, canh năm.

Phân tích các từ in đậm được dùng trong hai dòng thơ sau:

"Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm"

(Tố Hữu)

- Các từ trăm, ngàn, muôn là không phải chỉ số lượng chính xác là 100, mà là số từ chỉ số lượng, tượng trưng cho số lượng rất nhiều.

Phân tích nghĩa của các từ "từng" và "mỗi" trong hai ví dụ sau:

a. Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi […].

(Sơn tinh, Thủy Tinh)

b. Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả.

(Sự tích Hồ Gươm)

- Giống nhau: tách ra từng cá thể, từng sự vật.

- Khác nhau:

+ “Từng” vừa tách riêng cá thể, sự vật mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự hết cá thể này đến cá thể khác, sự vật này đến sự vật khác.

+ “Mỗi” chỉ sự tách riêng hẳn ra chứ không theo trình tự lần lượt.