Soạn bài Đất nước (Trích Trường ca Mặt đường khát vọng) Ngữ văn 12

- Bố cục bài thơ gồm 2 phần:

+ Phần đầu: Từ đầu đến… “làm nên đất nước muôn đời” :  nguồn gốc ra đời của đất nước và đất nước trên các phương diện .

+ Phần sau: Phần còn lại: Đất nước của nhân dân. 

- Trình tự triển khai mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả: trình bày cảm nhận về đất nước từ nhiều phương diện và lí giải của tác giả về đất nước, làm nổi bật tư tưởng “Đất Nước của nhân dân.

- Tác giả cảm nhận đất nước trên ba phương diện: Chiều dài lịch sừ, không gian - địa lí, Bề dày truyền thống - phong tục, văn hóa, tâm hồn.

- Chiều dài lịch sử (quá khứ- hiện tại- tương lai): Từ huyền thoại Long Quân, Âu Cơ. Họ góp phần to lớn vào thế giới tinh thần và vật chất của đất nước.

- Chiều rộng của không gian - địa lí: Đất nước không chỉ bó hẹp gia đình mà trải dài theo chiều dài đất nước.

- Bề dày truyền thống- phong tục, văn hóa, tâm hồn: Giữ phong tục, ăn trầu (nét đẹp trong đời sống tinh thần, tình cảm son sắc của người Việt).

=> Các phương diện thống nhất, bổ sung lẫn nhau.

- So với các tác giả khác cùng viết về đất nước, Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là sự cảm nhận sâu sắc, gần gũi và toàn diện hơn về không gian, thời gian, văn hóa. trong cảm nhận của ông đất nước hiện lên rất dung dị đời thường nhưng không kém phần cao cả. 

- Tư tưởng Đất Nước của nhân dân:

+ Không gian địa lý: những danh lám thắng cảnh.

+ Thời gian lịch sử: Từ Lạc Long Quân và Âu Cơ, Họ đã góp xương máu cho đất nước mình.

- Bản chất của nhân dân: Nhân dân là người làm nên Đất Nước

- Tư tưởng “đất nước của nhân dân” là tư tưởng nổi bật của đoạn trích và nhiều bài thơ thời chống Mĩ, Nguyễn Khoa Điềm khẳng định đất nước đó chính là nhân dân, nhân dân là cốt lõi của đất nước, nhờ họ mà dân tộc trường tồn.

- Sử dụng chất liệu văn hóa dân gian của tác giả về: Ca dao, truyện cổ tích, tryền thuyết, phong tục được huy động.

⇒ Tác dụng: Tác giả đã gợi mở được một không gian nghệ thuật, một không khí, một giọng điệu riêng đưa người đọc vào một thế giới đẹp đẽ, lãng mạn của ca dao, giọng điệu truyền thuyết dân gian nhưng vẫn mang màu sắc hiện đại.

- Chất liệu văn hóa dân gian ở đoạn trích gây ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ  vì:  những hình ảnh, chi tiết trong văn hoá phong tục dân gian rất gần gũi với con người Việt Nam. Mới lạ vì Nguyễn Khoa Điềm có sự sáng tạo mới mẻ,  trong thơ nói riêng và trong văn học nói chung chưa có ai nói về đất nước bằng cách khai thác chất liệu văn hoá dân gian này.