Soạn bài Qua đèo ngang Ngữ văn 7 đầy đủ

Căn cứ vào lời giới thiệu bước đầu về thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật ở chú thích, có thể nhận dạng thể thơ bài thơ "Qua đèo ngang" về số câu, số chữ trong câu, cách gieo vần, phép đối giữa câu 3 và câu 4, câu 5 với câu 6 như sau:

- Thơ thất ngôn bát cú gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ.

- Có gieo vần ở các chữ cuối của các câu 1, 2, 4, 6, 8: tà - hoa - nhà - gia - ta. Có phép đối giữa câu 3 với câu 4, câu 5 với câu 6.

-  Có luật bằng trắc.

Phân tích thời điểm miêu tả cảnh tượng đèo ngang trong ngày có ảnh hưởng như thế nào đến tâm trạng của nhân vật:

- Cảnh tượng đèo ngang được miêu tả vào lúc xế tà (trời đã về chiều, ngày sắp tàn).

- Thời điểm đó có những lợi thế rất lớn khi bộc lộ tâm trạng cô đơn của tác giả khi qua đèo ngang:

+ Thời điểm này thường dễ gợi buồn cho lòng người vì đó thường là thời gian con người được sum họp cùng gia đình trong khi mình lại cô đơn nơi này.

+ Ca dao dân ca cũng rất hay lấy cảnh chiều để gợi tâm trạng.

"Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

Vẳng nghe chim vịt kêu chiều

Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau".

Có thể nhận thấy cảnh đèo ngang được tác giả miêu tả qua các chi tiết như sau:

- Không gian: rộng lớn, hoang sơ, rậm rạp, vắng vẻ.

- Thời gian: chiều tối.

- Cảnh vật: cỏ, cây, hoa, lá, dãy núi, con sông, cái chợ, mấy túp nhà.

- Âm thanh: có tiếng chim cuốc và chim đa đa.

- Cuộc sống con người: có vài chú tiều phu dưới núi, lác đác mấy ngôi nhà, cái chợ.

- Các từ láy lác đác, lom khom: gợi lên sự thưa thớt, ít ỏi.

- Từ tượng thanh nhà nhà, gia gia: Tiếng kêu quốc quốc, gia gia khắc khoải càng gợi lên cảm giác buồn giữa không gian hoang vắng.

Cảnh tượng đèo ngang được Bà Huyện Thanh Quan khắc họa chi tiết như sau:

- Cảnh Đèo Ngang là cảnh thiên nhiên Đèo Ngang trong một buổi chiều tà có đá và cỏ cây, hoa lá rậm rạp chen chúc nhau.

- Cảnh vật hiện lên với đầy vẻ hoang sơ, vắng vẻ trong lặng lẽ. Hình bóng con người đã nhỏ, đã mờ lại còn dáng lom khom dưới núi xa.

- Cuộc sống thì thưa thớt, vắng lặng và buồn tẻ.

- Tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan: Buồn, cô đơn, nhớ nước, thương nhà.

- Cách thể hiện trực tiếp: sử dụng những cụm từ như "nhớ nước", "đau lòng", "thương nhà",...

- Cách thể hiện gián tiếp:

+ Tác giả mượn cảnh đèo Ngang hùng vĩ, hoang vắng, hiu quạnh vật để giãi bày tâm trạng buồn, cô đơn.

+ Mượn tiếng để gợi nỗi nhớ nước, thương nhà.

- Cách thể hiện trực tiếp: Ở câu thơ cuối, biểu cảm trực nỗi buồn, nỗi cô đơn thầm kín, hướng nội của tác giả.

Phân tích và nhận xét hai cách nói về "một mảnh tình riêng" giữa một không gian bao la rộng lớn với một không gian chật hẹp:

- Nói đến mảnh tình riêng giữa cảnh trời non nước bao la ở đèo ngang khác với nói mảnh tình riêng trong không gian chật hẹp ở chỗ nó thể hiện tương quan đối lập: trời non, nước càng bao la càng rộng thì mảnh tình riêng càng nặng nề u uất.

Sau khi tìm hiểu bài thơ "Qua đèo ngang" của Bà Huyện Thanh Quan chúng ta nhận thấy rằng hàm nghĩa của cụm từ ta với ta như sau:

- Bà Huyện Thanh Quan bước tới Đèo Ngang bắt gặp một không gian núi non trùng điệp, biển cả mênh mông. Trước không gian to lớn, vô hạn của vụ trụ con người nhỏ bé, mong manh.

- Ta với ta - chính là việc con người đối diện với sự cô đơn của mình. Hai ta mà là một, sự cô đơn trở nên tuyệt đối.