Soạn bài Miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự Ngữ văn 10 đầy đủ

Nội dung bài học dưới đây nhằm giúp các em hiểu được tầm quan trọng của việc sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự. Đồng thời, còn có các chi tiết như quan sát, liên tưởng, tưởng tượng cũng rất cần thiết trong bài văn tự sự. Chúc các em học tốt!

Soạn bài Miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự Ngữ văn 10 đầy đủ

1. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

1.1. Soạn câu 1 trang 73 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

- Yếu tố miêu tả được hiểu đơn giản là việc dùng ngôn ngữ (hay một phương tiện nghệ thuật khác) làm cho người nghe (người đọc, người xem) có thể thấy sự vật, hiện tượng, con người như đang hiện ra trước mắt.

- Biểu cảm là bộc lộ những tình cảm, cảm xúc của bản thân trước sự vật, sự việc, hiện tượng con người trong đời sống.

1.2. Soạn câu 2 trang 73 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

 - Chúng ta cần nắm rõ rằng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự không hoàn toàn giống với miêu tả trong văn bản miêu tả, biểu cảm trong văn biểu cảm. Có chăng sự giống nhau giữa chúng là cùng làm cho sự vật trở nên rõ ràng, sinh động, có hình dáng, có cảm xúc. Sự khác nhau giữa chúng được thể hiện rõ rràng qua mục đích sử dụng:

+ Miêu tả trong văn bản tự sự chỉ là yếu tố phụ giúp văn bản thêm sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn người đọc hơn.

+ Biểu cảm trong văn bản tự sự là yếu tố giúp cho sự vật, con người trong văn bản tự sự thêm cảm xúc, là phương tiện dẫn dắt câu chuyện.

- Tóm lại, vì văn bản tự sự là văn kể nên những yếu tố như miêu tả hay biểu cảm chỉ là yếu tố được thêm vào cho câu chuyện kể sinh động, “có hồn” còn mục đích chính của văn bản này là kể chứ không phải miêu tả hay biểu cảm.

1.3. Soạn câu 3 trang 73 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

- Có rất nhiều cách để đánh giá hiệu quả của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự, nhưng cách đánh giá hiệu quả nhất là: Người ta căn cứ vào miêu tả và biểu cảm đã phục vụ đắc lực cho mục đích tự sự đến mức độ nào, nó làm cho bài văn tự sự giàu sức truyền cảm ra sao.

1.4. Soạn câu 4 trang 73 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

- Có thể khẳng định rằng, đoạn trích trên chính là một đoạn trích thuộc văn bản tự sự, bởi nó kể lại những sự việc xảy ra trong một đêm ngoài trời, có các nhân vật (chàng chăn cừu và cô gái) cùng người kể chuyện.

- Các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích:

+ Tả cảnh ngoài trời trong đêm (“...suối reo rõ hơn… cỏ non đang mọc”; “…phía đầm bên kia…”).

+ Tả công chúa (“… có một cái gì đó mát rượi… tóc mây gợn sóng”…).

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” (những suy nghĩ và cảm nhận).

- Các yếu tố miêu tả giúp người đọc dễ dàng hình dung khung cảnh hơn: đó là một đêm ngoài trời với khung cảnh thật đẹp, mọi thứ lung linh và trong trẻo. Các yếu tố biểu cảm thể hiện những suy nghĩ của nhân vật, những cảm xúc nhẹ nhàng, êm dịu. Hai yếu tố trên kết hợp với nhau như tái hiện khung cảnh ngay trước mắt người đọc, giúp những chi tiết đi sâu hơn vào lòng người.

2. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối với việc miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự

2.1. Soạn câu 1 trang 75 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

a. Liên tưởng: Từ sự việc, hiện tượng nào đó mà nghĩ đến sự việc, hiện tượng có liên quan.

b. Quan sát: Xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự vật hay hiện tượng.

c. Tưởng tượng: Tạo ra trong tâm trí hình ảnh của cái không hề có ở trước mắt, hoặc còn chưa hề gặp.

2.2. Soạn câu 2 trang 75 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

- Để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự, người làm văn không những phải có sự quan sát tinh tế kĩ lưỡng đối tượng mà còn phải có sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú. Có như vậy việc tả mới chân thực, cụ thể, sinh động và hấp dẫn người đọc.

- Như đoạn trích ở mục I.4, nếu không có sự quan sát của tác giả, ta sẽ không thể thấy được những hình ảnh: Trong đêm, tiếng "suối reo nghe rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, hay hình ảnh "Cô gái nom như một chú mục đồng nhà trời, nơi có những đám cưới sao...". Những chi tiết ấy được xây dựng cần dựa vào cả liên tưởng, tưởng tượng của chính tác giả. Và chính nhờ sự liên tưởng ấy, ta mới có thể thấy được cuộc hành trình trầm lặng, ngoan ngoãn" của ngàn sao gợi nghĩ đến "một đàn cừu lớn".

2.3. Soạn câu 3 trang 75 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

- Giúp cho câu chuyện mà mình kể trong bài văn tự sự không gây cảm giác khô khan, người kể chuyện cần kết hợp bộc lộ cảm xúc, tình cảm của nhân vật (hoặc của bản thân) trong quá trình tự sự. Song, những cảm xúc, những rung động (để biểu cảm) được nảy sinh từ: sự quan sát, chăm chút kĩ càng, tinh tế; Sự vận dụng liên tưởng, tưởng tượng hồi ức; từ những sự vật, sự việc khách quan đã và đang lay động trái tim người kể. Theo như đoạn trích ở mục I.4, những vì sao nảy sinh từ việc quan sát kĩ càng, chăm chú cảnh đêm. Một đêm sao huyền ảo và thơ mộng, hơn nữa vẻ đẹp hồn nhiên và ngây thơ của cô gái chắc chắn đã làm lay động trái tim giàu cảm xúc và dễ rung động của chàng trai. Và rõ ràng chính những tình ý ấy đã làm cho đoạn văn thêm mượt mà và hấp dẫn hơn.

- Cho nên, ý nêu ở mục (d) là không chính xác. Không thể nói để biểu cảm khi tự sự, chỉ tìm những cảm xúc, những rung động trong tâm hồn người kể.

3. Luyện tập

3.1. Soạn câu 1 trang 76 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

a. Đoạn trích tự sự đã học ở lớp 10:

- Sử dụng ngữ liệu: Đoạn trích kể lại cuộc chiến giữa Đam - Săn với Mtao - Mxây.

- Yếu tố miêu tả mà khung cảnh của cuộc chiến, hình ảnh của các nhân vật, diễn biến cuộc chiến hiện ra chân thật, sinh động tới từng chi tiết, người đọc có thể dễ dàng tưởng tượng được.

- Yếu tố biểu cảm thể hiện cảm xúc của các nhân vật, và cộng đồng, khiến cuộc chiến trở nên hoành tráng.

- Hình ảnh người anh hùng được nâng lên.

b. Đoạn trích trong truyện ngắn Lẵng quả thông của C. Pau-tốp-xki người kể chuyện quan sát, tưởng tượng và suy ngẫm:

- Vẻ đẹp của mùa thu, hình ảnh nhân vật em bé con ông gác rừng.

- Để giúp người đọc có những cảm nhận riêng, tác giả không trực tiếp miêu tả mà gợi liên tưởng cho người đọc “nếu như có thể lấy hết đồng và vàng trên trái đất đem đánh thành muôn vàn lá cây rất mực tinh xảo”.

- Gợi suy ngẫm “những chiếc lá nhân tạo nó sẽ rất thô kệch…”.

- Những câu văn miêu tả vẻ đẹp tự nhiên của mùa thu làm chúng ta cảm nhận độc đáo, lí thú hơn.

3.2. Soạn câu 2 trang 76 SGK Ngữ văn 10 đầy đủ

Sau những ngày học tập căng thẳng, nhóm bạn thân của chúng tôi quyết định có một buổi dã ngoại, rời xa thành phố để giải tỏa những căng thẳng đầu óc. Chúng tôi đã lựa chọn một địa điểm ngoại thành Hà Nội.

Không còn cảnh ồn ào, náo nhiệt phố phường hay những lúc bon chen tắc đường chật chội. Chúng tôi đi xe đạp, thong dong trên con đường đất đỏ. Hai bên đường có những rặng cây tỏa bóng che khuất ánh mặt trời, những tán lá xanh như đan quyện vào nhau che mát con đường. Phía xa xa là con suối nhỏ chảy từ trên vách núi xuống giống như một dải lụa đào mềm mại ai để quên bên rừng cây xanh thẳm.

Khi mặt trời đứng bóng, chúng tôi đã đến được địa điểm cắm trại. Mỗi người một tay, thoáng chốc căn lều nhỏ của chúng tôi đã được dựng. Những món ăn đơn giản chúng tôi chuẩn bị sẵn từ nhà được bày biện. Ai cũng hào hứng kể những câu chuyện, dự định sắp tới của mình. Thi thoảng là những câu chuyện cười, những tiếng châm chọc khiến chúng tôi cười liên tục.

Ăn uống xong, chúng tôi đi vòng ra con suối. Khi lại gần, tiếng nước chảy róc rách nghe thật vui tai. Thả đôi chân ngâm xuống dòng nước mát rượi, bao mệt mỏi và buồn phiền trong tôi như tan biến. Những chiếc là vàng chảy từ đầu nguồn như những con thuyền nhỏ trở đi bao ưu tư, bao ước mơ gửi gắm. Vang vọng quanh tôi là tiếng chim hót líu lo, như nói chuyện cùng nhau trong trưa hè nóng bức.

Đến buổi chiều chúng tôi ra cánh đồng cỏ cạnh đó, chụp những bức hình kỉ niệm. Cỏ xanh và mềm mại, những chú bò thong dong gặm cỏ bên triền đê. Tiếng trẻ con nô đùa gần đó, thả những cánh diều vút cao trong gió. Tiếng người lớn đi làm trở về, chia sẻ những câu chuyện sau một ngày lao động mệt nhọc. Những âm thanh gần gũi và bình dị về vùng quê đó đã để lại trong tôi những bồi hồi, xao xuyến.

Thời gian một ngày trôi qua thật nhanh, chúng tôi thu gọn đồ đạc và trở về nhà. Những buổi dã ngoại như vậy đã khiến tình bạn của chúng tôi thân thiết, gắn bó hơn và giúp chúng tôi có thêm năng lượng để tiếp tục cho những ngày học hành sắp tới.

Ngày:21/09/2020 Chia sẻ bởi:Tuyết

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM