Soạn bài Xin lập khoa luật (trích Tế cấp bát điều) Ngữ văn 11 tóm tắt

- Những nội dung bắt buộc của luật mà Nguyễn Trường Tộ chỉ ra, bao gồm: kỉ cương, uy quyền, chính lệnh (chính sách và luật pháp) của quốc gia.

- Nguyễn Trường Tộ khẳng định: “Bất cứ một hình phạt nào trong nước đều không vượt ra ngoài luật” và ông dẫn chứng giới thiệu: “Ở các nước phương Tây, phàm những ai đã nhập ngạch bộ Hình xử đoán các vụ kiện tụng thì chỉ có thăng trật chứ không bao giờ bị biếm truất. Dù vua, triều đình cũng không giáng chức họ được một bậc”. Từ việc dẫn này có thể thấy tác giả đề cao luật, đề cao những người hiểu biết luật và có khả năng dùng luật để điều khiển công việc quốc gia.

- Tác giả đã chỉ ra chủ trương vua, quan và dân phải có thái độ trước pháp luật như sau:

+ Tác giả chủ trương: vua, quan và dân phải tôn trọng và thực hiện đúng luật pháp.

+ Tác giả chủ trương như vậy nhằm tạo nên sự công bằng xã hội.

- Theo Nguyễn Trường Tộ thì Nho học xưa không có truyền thống tôn trọng pháp luật:

+ Biết rằng đạo làm người không gì bằng trung hiếu, không cần thiết bằng lễ nghĩa.

+ Sách Nho chỉ nói trên giấy suông, không làm cũng không ai phạt, có làm cũng không được thưởng.

+ Nên xưa nay dù học nhiều chẳng mấy ai sửa đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm.

+ Tác giả chỉ ra rằng: xưa nay, vua chúa nắm quyền thống trị cứu nước đều nhờ hiểu luật, còn sách vở khác chỉ là phụ thuộc.

+ Nếu trong nước không có luật dù có một nghìn quyển sách cũng không thể trị dân được.

- Tác giả đã chỉ ra quan niệm cụ thể về mối quan hệ giữa đạo đức và luật pháp:

+ Giữ đúng luật chính là đạo đức.

+ Luật pháp chính là cái đức lớn nhất, là chí công vô tư, hợp với đức trời, đạo người.

- Trong bài "Xin lập khoa luật" nhằm tăng thêm sức thuyết phục xin được lập luật với nhà vua, Nguyễn Trường Tộ đưa ra quan niệm luật của đạo Nho: “Từ tam cương ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ”. Pháp luật phải gắn liền với hoạt động thực tiễn của con người. Tác giả lấy ngay lời của Khổng Tử “Ta chưa hề thấy ai nhận được lỗi mình mà biết tự trách phạt”. Chép những lời nói suông chẳng bằng thân hành ra làm việc". Đây chính là biện pháp lập luận “gậy ông đập lưng ông”. Như vậy, theo tác giả:

+ Đạo Nho là một thứ luật phong kiến nội dung: không gì lớn bằng trung hiếu, không gì cần thiết bằng lễ nghĩa.

+ Nho học không có truyền thống tôn trọng luật pháp vì chỉ nói suông trên giấy, làm tốt chẳng ai khen, làm dở chẳng ai chê. Đến Khổng Tử cũng công nhận điều này.

=> Cách lập luận của tác giả chặt chẽ, dẫn chứng xác thực, có sức thuyết phục cao.