Ẩn dụ Ngữ văn 6

- Khái niệm: Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Ví dụ:

+ Trời nắng giòn tan => Câu trên nói đến cảm giác nắng to, nắng khô mọi vật.

+ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây => Kẻ trồng cây đó là những con người lao động, ám chỉ những người tạo ra thành quả lao động.

Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là:

- Ẩn dụ hình thức: người nói hoặc viết giấu đi một phần ý nghĩa.

- Ẩn dụ cách thức: thể hiện một vấn đề bằng nhiều cách, việc ẩn dụ này giúp người diễn đạt đưa hàm ý vào câu nói.

- Ẩn dụ phẩm chất: có thể thay thế phẩm chất của sự vật hoặc hiện tượng này bằng phẩm chất của sự vật, hiện tượng khác cả hai phải có nét tương đồng.

- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: phép tu từ miêu tả tính chất, đặc điểm của sự vật được nhận biết bằng giác quan này nhưng lại được miêu tả bằng từ ngữ sử dụng cho giác quan khác.

Câu 1: Em hãy chỉ ra phép ẩn dụ và nêu tác dụng của chúng trong những ngữ liệu sau:

a. 

Về thăm quê Bác làng Sen

Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.

(Về thăm nhà Bác - Tôn Thị Trí)

b. 

Người cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm.

(Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ)

c. 

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng.

(Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải)

Gợi ý trả lời:

a. Câu thơ có sử dụng hình ảnh ẩn dụ “lửa hồng” để nói về hoa râm bụt dựa trên sự tương đồng về hình thức là màu đỏ của lửa và màu đỏ của hoa râm bụt.

b. Câu thơ sử dụng biện pháp ẩn dụ dựa trên sự tương đồng về phẩm chất của người cha với Bác Hồ. Hình ảnh Bác chăm lo giấc ngủ cho các chiến sĩ giống như người cha ruột đang chăm sóc cho những đứa con yêu của mình.

c. Câu thơ sử dụng biện pháp ẩn dụ dựa trên sự chuyển cảm giác từ thị giác sang xúc giác. Những giọt sương long lanh phải được cảm nhận bằng thị giác nhưng ở đây lại được chuyển sang xúc giác.

Câu 2: Em hãy so sánh ẩn dụ và hoán dụ.

Gợi ý trả lời:

a. Giống nhau:

- Về bản chất cả hai biện pháp tu từ đều gọi sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.

- Dựa theo quy luật liên tưởng, gần gũi với nhau.

- Ẩn dụ và hoán dụ đều giúp tăng sức biểu cảm, diễn đạt đến với người đọc, người nghe.

b. Khác nhau:

- Cơ sở liên tưởng ẩn dụ của hai sự vật/ sự việc đó ít nhất có điểm tương đồng, giống nhau. Sự vật A mặc dù không liên quan đến sự vật B nhưng miễn sao có điểm giống nhau khi đó có thể dùng A thay cho tên B.

- Cơ sở liên tưởng của hoán dụ của hai sự vật/ sự việc đó sự gần gũi. Sự vật A liên quan trực tiếp đến sự vật B.

- Ẩn dụ còn có thể kết hợp với các biện pháp khác ví dụ như nhân hóa, so sánh… tất cả đều có mục đích cuối cùng là tăng sự hiệu quả khi diễn đạt cho người đọc, người nghe.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nắm được khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ.

- Hiểu và nhớ được tác dụng của ẩn dụ.

- Biết phân tích ý nghĩa cũng như tác dụng của ẩn dụ trong thực tế sử dụng Tiếng Việt.