Cây bút thần Ngữ văn 6

- Truyện "Cây bút thần" kể về một nhân vật thông minh, có tài vẽ rất đẹp, đó chính là Mã Lương là một em bé thông minh, mồ côi nghèo khổ say mê học vẽ, vẽ giỏi, ao ước có một cây bút vẽ. Được thần thưởng cho cây bút thần. Có bút thần trong tay em vẽ các sự vật trở thành vật thật. Em vẽ cho người nghèo công cụ lao động. Việc đến tai tên địa chủ, em bị hắn bắt vẽ theo ý hắn. Mã Lương kiên quyết không vẽ, trừng trị hắn rồi bỏ đi vùng khác. Em vẽ tranh để kiếm sống, sơ ý để lộ tài năng. Vua đã bắt em về vẽ theo ý muốn. Mã Lương chống lại nên bị bắt giam vào ngục. Vua cướp bút thần để vẽ nhưng không thành. Mã Lương được thả, em vờ đồng ý, rồi vẽ biển, vẽ sóng to gió lớn trừng trị tên vua tham lam, độc ác. Với cây bút thần, Mã Lương tiếp tục vẽ những điều tốt đẹp cho nhân dân.

- Có thể chia truyện cổ tích "Cây bút thần" thành 3 phần như sau:

+ Phần 1: Từ đầu đến "hình vẽ": giới thiệu nhân vật.

+ Phần 2: Tiếp theo đến "hung dữ": Mã Lương với cây bút thần.

+ Phần còn lại: Kết thúc truyện.

- Về hoàn cảnh, gia đình: Mồ côi, sống nghèo khổ.

- Bản thân: Thông minh, ham thích học vẽ, không có tiền mua bút.

- Lúc nào cũng say mê, chăm chỉ vẽ: "Vẽ chim cá giống y hệt".

=> Nhân vật có tài năng kì lạ, kiểu nhân vật phổ biến trong truyện cổ tích. Mong ước ấy quá bình thường, nhưng là mong ước của một con người muốn đem những gì đẹp nhất vẽ cho đời.

- Mã Lương với những khó khăn khi không có bút: Khi thì em dùng tay nhúng xuống nước vẽ tôm, cá lên đá; Khi thì dùng que củi vẽ chim bay. Về nhà vẽ lên tường các đồ đạc; Vẽ những vật thực tế trong tự nhiên, gần gũi với cuộc sống của em; Vẽ ở mọi nơi, mọi lúc: Khi cắt cỏ, kiếm củi, khi lao động, lúc nghỉ ngơi ở nhà.

-> Kết quả: Vẽ giỏi, tưởng như thật. Vẫn không có bút.

- Mã Lương có được bút thần bằng cách: Sau một ngày làm việc mệt mỏi, em nằm mơ thấy được thần cho cây bút: "Em xúc động sướng reo lên ... và cảm ơn".

=> Thần cho Mã Lương bút thần chứ không phải vật gì khác và chỉ cho bút thần cho Mã Lương. Bút thần là phần thưởng xứng đáng thúc đẩy tài năng nghệ thuật của Mã Lương đến đỉnh cao kì diệu.

- Mã Lương vẽ giúp người nghèo. Vẽ trừng trị kẻ tham lam, độc ác. Mã Lương vẽ cho người nghèo trong làng các vật dụng cần thiết trong cuộc sống lao động.

-> Đem tài năng chân chính phục vụ nhân dân, phục vụ chân chính. Mã Lương không vẽ những của cải vật chất để mà hưởng thụ, em chỉ vẽ những phương tiện cần thiết cho cuộc sống để sản xuất ra thóc, gạo, của cải vật chất. Những sản phẩm do chính con người làm ra. Các đồ vật mà Mã Lương vẽ là những công cụ hữu ích cho mọi nhà.

- Mã Lương Đối với địa chủ và vua gian ác:

+ Đối với tên địa chủ: Tham lam, độc ác: dụ dỗ, tức giận, nhốt em vào chuồng ngựa cho chết đói, chết rét -> Cho đầy tớ đuổi theo để giết em, cướp bút thần -> Mã Lương kiên quyết không phục vụ địa chủ, em biết tự vệ và trừng trị kẻ độc ác tham lam.

+ Đối với vua tham lam, gian ác: Tàn ác với dân nghèo. Mã Lương rất căm ghét -> Tham lam bắt Mã Lương vẽ theo yêu cầu -> Cướp bút thần: vẽ núi vàng - thành tảng đá; vẽ thỏi vàng - thành con mãng xà -> Thả Mã Lương bảo em vẽ biển.

- Thái độ của Mã Lương với những lần sử dụng bút thần bị ép buộc: Ngầm phản kháng: vẽ cóc ghẻ, gà trụi lông -> Giả vờ đồng ý: vẽ biển, cá, thuyền, sóng, gió -> Không làm theo yêu cầu của vua: vờ không nghe thấy -> thẳng tay trừng trị vua, cả gia đình vua.

=> Không khoan nhượng, thẳng tay trừng trị vua tham lam, gian ác, diệt trừ cái các đến tận gốc rễ. Khi kết thúc truyện Mã Lương tiếp tục dùng bút thần để phục vụ người dân lao động. Đây là một con người nhân hậu và thông minh, say mê sáng tạo và sống bằng chính sức lao động của bản thân.

- Thể hiện khát vọng công lí -> Cái thiện chiến thắng cái ác, vua độc ác đã bị chết một cách thảm hại.

- Thể hiện ước mơ và niềm tin vào sức mạnh của con người -> Con người có thể tạo ra những vật ý nghĩa để phục vụ cho sản xuất.

- Thể hiện sức mạnh của nghệ thuật chân chính -> Không vẽ những vật có sẵn để mà hưởng thụ, chỉ vẽ những vật phục vụ cho sản xuất, tạo ra lúa gạo,...

- Khẳng định nghệ thuật chân chính thuộc về nhân dân, thuộc về những người tốt bụng, có tài và khổ công luyện tập -> Nhân vật Mã Lương ngày đêm luyện tập, say mê sáng tạo, mong muốn vẽ ra những vật giúp cho nhân dân lao động.

- Về nội dung: Thể hiện quan niệm của nhân dân ta về công lí xã hội. Khẳng định tài năng phục vụ nhân dân, phục vụ chính nghĩa, chống lại cái ác. Khẳng định nghệ thuật chân chính thuộc về nhân dân. Thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về khả năng kì diệu của con người.

- Về nghệ thuật:

+ Chi tiết hoang đường kì ảo.

+ Yếu tố bất ngờ, tăng cấp, li kì, hấp dẫn.

+ Nhân vật chính có khả năng thần kì.

+ Hai tuyến nhân vật đối lập nhau: Một bên thiện và một bên ác.

Câu 1: Cảm nhận của em về truyện cổ tích "Cây bút thần".

Gợi ý trả lời:

Chúng ta đã được học, được nghe kể nhiều truyện cổ tích Việt Nam về những nhân vật có tài năng kì lạ như truyện Thạch Sanh, truyện Em bé thông minh... Loại truyện này cũng được kể, được ghi lại ở nhiều nước trên thế giới. Truyện Cây bút thần là một tác phẩm như thế. Nhân vật chính của câu chuyện là cậu bé Mã Lương nhà nghèo nhưng có tấm lòng nhân hậu, thương yêu dân nghèo, căm ghét bọn bất lương, độc ác. Em có tài năng hội hoạ kì lạ, một phần do chính năng lực của mình, một phần được thần linh giúp đỡ. Tương tự với tài năng, dũng khí của Thạch Sanh, trí khôn của em bé thông minh trong cổ tích Việt Nam, tài năng và tấm lòng của em bé Trung Quốc ấy luôn hướng về nhân dân, làm theo ý nguyện người dân, chứ không theo ý bọn thống trị. Nói khác đi cây bút của Mã Lương đã giúp người lương thiện, một cách chân tình, chống kẻ tham tàn một cách kiên quyết.

Câu 2: Em hãy liệt kê những truyện cổ tích có kiểu nhân vật thông minh hoặc có tài năng kì lạ như nhân vật Mã Lương trong truyện cổ tích "Cây bút thần".

Gợi ý trả lời:

- Em bé thông minh.

- Trạng Quỳnh.

- Thạch Sanh.

- Thánh Gióng,...

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Quan niệm của nhân dân về công lí xã hội, mục đích của tài năng nghệ thuật và những ước mơ về những khả năng kì diệu của con người.

- Cốt truyện "Cây bút thần" với nhiều yếu tố thần kì.

- Sự lặp lại tăng tiến của những tình tiết, sự đối lập giữa các nhân vật.