Hai chữ nước nhà Ngữ văn 8

- Nguyễn Tuấn Khải (1895- 1983), bút hiệu là Á Nam.

- Quê quán: làng Quang Xán, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định.

- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:

+ Nguyễn Tuấn Khải là một nhà yêu nước.

+ Ông thường mượn những đề tài lịch sử, hoặc những biểu tượng nghệ thuật để bộc lộ nỗi đau mất nước, nỗi căm thù quân giặc thêm vào đó là khích lệ tinh thần yêu nước của đồng bào, tỏ lòng khát khao độc lập, tự do.

Những tác phẩm tiêu biểu: Bút quan hoài I, II; Với sơn hà I, II…

- Phong cách sáng tác:

+ Thơ ông vào nổi tiếng, nhất là các bài hát theo các làn điệu dân ca và những bài thơ theo thể loại cổ truyền của dân tộc như lục bát, song thất lục bát…

- “Hai chữ nước nhà” là bài thơ mở đầu tập “Bút quan hoài I”, lấy đề tài lịch sử thời minh xâm lược nước ta. Á Nam dặn dò người cha dặn dò con gửi gắm tâm sự yêu nước của mình.

- Thể loại: Thơ song thất lục bát.

- Phương thức: Biểu cảm.

+ Phần 1 (8 câu đầu): Tâm trạng người cha trong cảnh ngộ chia li.

+ Phần 2 (20 câu tiếp): Hiện thực đau đớn của đất nước và nỗi lòng của người ra đi.

+ Phần 3 (8 câu cuối): Lời tao gửi sự nghiệp cứu nước cho con.

- Bối cảnh: cuộc chi ly diễn ra như nơi biên giới núi rừng ảm đạm, heo hút. (mây sầu gió thảm, hổ thét chim kêu).

- Người cha lìa xa Tổ Quốc không mong ngày trở lại.

- Tâm trạn ấy mang nặng màu tang tóc, thê lương và cảnh vật ấy lại càng như giục cơn sầu trong lòng người.

- Với không gian đó nên từ ngữ dù có cũ mòn, ước lệ vẫn tạo được không khí chung cho toàn bài.

- Hoàn cảnh éo le và tâm trạng của hai nhân vật cha và con:

+ Hoàn cảnh:

• Cha bị giải sang Tàu, kgoong mong ngày trở lại.

• Con muốn đi theo cha để chăm sóc cho tròn đạo hiếu người cha phải dằn lòng khuyên con trở lại để lo tính việc cứu nước trả thù nhà.

• Nhưng cha dằn lòng khuyên con ở lại để lo tính việc trả thù nhà, đền nợ nước.

- Cả hai cha con đều đau đớn đến tột cùng vì nước mất nhà tan, cha con li biệt...

⇒ Cha là người nặng lòng với đất nước, với quê hương.

- Người cha nhắc con về truyền thống mấy ngàn năm của dân tộc( Con Lạc cháu hồng )- truyền thống yêu nước thương nòi.

- Thảm vong quốc: lũ khác giống tàn bạo đang gây nên bao cảnh : xương rừng máu sông, xiêu tán hao mòn.

- Mượn cảnh đất nước dưới ách thống trị của nhà Minh để nói về hiện tình đất nước đầu thế kỉ XX.

- Tác giả dùng những hình ảnh mang tính chất ước lệ và các từ ngữ giàu sắc thái biểu cảm: Đất khóc giời than, nòi giống, kể sao xiết kể… xương rừng máu sông, xiêu tán hao mòn.

- Giọng điệu : Lâm li thống thiết, phẫn uất căm hờn.

⇒ Cảnh đất nước dưới ách thống trị của thực dân lầm than cơ cực → Tác giả khơi gợi, đánh thức những trái tim yêu nước.

- Người cha nói đến cái thế bất lực của mình già yếu, bất lực:

+ Tuổi già sức yếu.

+ Lỡ bước sa cơ.

+ Đành chịu bó tay.

- Kích thích hun đúc ý chí của con người. Lời của người cha như tiếng kêu cứu, người con không thể thờ ơ vì sức nặng tình cảm cha con.

- Gánh vác giang sơn là nhiệm vụ khó khăn nhưng trọng đại và thiêng liêng.

- Người cha mong con nhớ đến tổ tông ngày trước đã vì nước gian lao, vì ngọn cờ độc lập của dân tộc, khích lệ con tiếp nối sự nghiệp vẻ vang đó.

⇒ Gánh vác giang sơn đánh đuổi quan xâm lược trách nhiệm thiêng liêng của những ng con yêu nước.

Câu 1. Em hãy nêu những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ Hai chữ nước nhà - Trần Tuấn Khải.

Gợi ý làm bài:

- Qua đoạn trích Hai chữ nước nhà tác giả đã mượn một câu chuyện lịch sử có sức gợi cảm vô cùng lớn để bộc lộ được tình cảm mãnh liệt với đất nước khích lệ lòng yêu nước của đồng bào dân tộc

Câu 2. Em hãy nêu giá trị nội dung của bài thơ Hai chữ nước nhà - Trần Tuấn Khải.

Gợi ý làm bài:

- Bài thơ sử dụng thành công thể thơ song thất lục bát. Giọng điệu da diết thông thiết và có sức gợi cảm mạnh mẽ.

Qua bài học các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Hiểu được nỗi đau mất nước và ý chí phục thù cứu nước được thể hiện trong đoạn thơ.

- Sức hấp dẫn của đoạn thơ qua khai thác đề tài lịch sử, lựa chọ thể thơ để diễn tả xúc động tâm trạng của nhân vật lịch sử với giọng thơ thống thiết.

- Cảm nhận được cảm xúc mãnh liệt được thể hiện bằng thể thơ song thất lục bát.

- Biết trân trọng lịch sử hào hùng của dân tộc kích thích lòng yêu nước, tự hào về lịch sử dân tộc.