Luyện từ và câu: Quan hệ từ Tiếng Việt 5

- Chỉ ra và nêu được tác dụng của quan hệ từ trong những câu văn đã cho.

- Đặt câu với những quan hệ từ đã cho.

a. Câu hỏi: Trong mỗi ví dụ dưới đây, từ in đậm dùng để làm gì?

(1) Rừng say ngây và ấm nóng.

MA VĂN KHÁNG

(2) Tiếng hót dìu dặt của họa mi giục các loài chim dạo lên những khúc nhạc tưng bừng, ca ngợi núi sông đang đổi mới.

VÕ QUẢNG

(3) Hoa mai trổ từng chùm thưa thớt, không đơm đặc như hoa đào. Nhưng cành mai uyển chuyển hơn cành đào.

Theo MÙA XUÂN VÀ PHONG TỤC VIỆT NAM

b. Hướng dẫn giải:

(1) Từ "và" dùng để nối hai từ "say ngây" - "ấm nóng".

(2) "Tiếng hót dìu dặt" được nối với "họa mi" bằng từ "của".

(3) Từ "như" để nối "Hoa mai" với "hoa đào". Từ "nhưng" để nối 2 câu với nhau.

a. Câu hỏi: Quan hệ giữa các ý ở mỗi câu dưới đây (rừng cây bị chặt phá – mặt đất thưa vắng bóng chim; mảnh vườn nhỏ bé – bầy chim vẫn về tụ hội) được biểu hiện bằng những cặp từ nào?

(1) Nếu rừng cây bị chặt phá xơ xác thì mặt đất sẽ ngày càng thưa vắng bóng chim.

(2) Tuy mảnh vườn ngoài ban công nhà Thu thật nhỏ bé nhưng bầy chim vẫn thường rủ nhau về tụ hội.

b. Hướng dẫn giải:

(1) Nếu rừng cây bị chặt phá xơ xác thì mặt đất sẽ ngày càng thưa vắng bóng chim.

-> Cặp quan hệ từ: Nếu... thì biểu thị quan hệ điều kiện, giả thiết - kết quả.

(2) Tuy mảnh vườn ngoài ban công nhà Thu thật nhỏ bé nhưng bầy chim vẫn thường rủ nhau về tụ hội.

-> Cặp quan hệ từ: Tuy... nhưng biểu thị quan hệ tương phản.

- Quan hệ từ là từ nối các từ ngữ hoặc các câu, nhằm thể hiện mối quan hệ giữa những từ ngữ hoặc những câu ấy với nhau: và, với, hay, hoặc, nhưng, mà, thì, của, ở, tại, bằng, như, để, về,…

- Nhiều khi, từ ngữ trong câu được nối với nhau bằng một cặp quan hệ từ. Các cặp quan hệ từ thường gặp là: 

+ Vì … nên…; do… nên…; nhờ…mà… (biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả).

+ Nếu… thì…; hễ… thì… (biểu thị quan hệ giả thiết - kết quả , điều kiện - kết quả).

+ Tuy… nhưng…; mặc dù… nhưng… (biểu thị quan hệ tương phản).

+ Không những… mà…; không chỉ… mà… (biểu thị quan hệ tăng tiến).

a. Câu hỏi: Tìm quan hệ từ trong mỗi câu sau và nêu rõ tác dụng của chúng.

(1) Chim, Mây, Nước và Hoa đều cho rằng tiếng hót kì diệu của Họa Mi đã làm cho tất cả bừng tỉnh giấc.

VÕ QUẢNG

(2) Tôi đi giữ bãi dâu và có cảm giác như đang lội dước dòng sông cạn.

DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ

(3) Những hạt mưa to và nặng bắt đầu rơi xuống như ai ném đá, nghe rào rào.

NGUYỄN THỊ NGỌC TÚ

b. Hướng dẫn giải:

(1) Các từ:

- Từ: "và", "của" là quan hệ từ.

- Từ "và" dùng để nối "Chim, Mây, Nước" với "Hoa".

- Từ "của" dùng để nối "tiếng hót kì diệu" với "Họa Mi".

(2) Các từ:

- Từ "và", "như" là quan hệ từ.

- Từ "và" dùng để nối "tôi đi giữa bãi dâu" với "có cảm giác".

- Từ "như" dùng để nối (so sánh) "cảm giác" với "đang lội dưới dòng sông cạn".

(3) Các từ:

- Từ "và", "như" là quan hệ từ.

- Từ "và" dùng để nối "to" với "nặng".

- Từ "như" dùng để nối (so sánh) "rơi xuống" với "ném đá".

a. Câu hỏi: Xác định cặp quan hệ từ ở mỗi câu sau và cho biết chúng biểu thị quan hệ gì giữa các bộ phận của câu?

(1) Vì mọi người tích cực tham gia Tết trồng cây nên quê hương em có nhiều cánh rừng xanh mát.

(2) Tuy hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng bạn Hoàng vẫn luôn học giỏi.

b. Hướng dẫn giải: Các cặp quan hệ từ trong mỗi câu văn trên là:

(1) Vì mọi người tích cực tham gia Tết trồng cây nên quê hương em có nhiều cánh rừng xanh mát.

=> Vì … nên… (biểu thị quan hệ nguyên nhân - kết quả).

(2) Tuy hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng bạn Hoàng vẫn luôn học giỏi.

=> Tuy … nhưng… (biểu thị quan hệ tương phản).

a. Câu hỏi: Đặt câu với mỗi quan hệ từ: và, nhưng, của.

b. Hướng dẫn giải:

- Mặc dù nhà rất xa trường học nhưng bạn Lan luôn đi học đúng giờ và đầy đủ.

- Mặc dù trời đang mưa rất to nhưng mẹ tôi vẫn phải bón phân cho cây sau vườn.

- Người ta hay nói rằng, mây của trời cứ để gió cuốn đi.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nhận diện và phân tích được quan hệ từ trong một văn bản cụ thể.

- Có kĩ năng đặt câu với quan hệ từ.